هيأت امناكتابخانه هاي عمومي كشور در جلسه مورخ 11/ 12/ 87 با توجه به افزايش منابع
و ميزان مشاركت خيرين ،نهاد هاي فرهنگي و سازمانها و اشخاص حقيقي و حقوقي، در تأسيس، ساخت، تجهيز و توسعه كتابخانه هاي عمومي و بنا به اختيارات ناشي از ماده 3 قانون تأسيس و نحوه اداره كتابخانه هاي عمومي كشور مصوب 17/ 12/ 1382 مجلس شوراي اسلامي، شيوه نامه تأسيس كتابخانه هاي عمومي مشاركتي و مستقل و نحوه نظارت بر ارائه خدمات آنها را تصويب و جايگزين شيوه نامه مورخ 4/ 12/ 1383 هيأت امناء مي نمايد.
فصل اول : مفاهيم و تعاريف انواع كتابخانه
ماده 1: مفاهيم
1-1 - قانون: قانون تأسيس و نحوه اداره كتابخانه هاي عمومي كشور مصوب 17/ 12/ 1382 مجلس شوراي اسلامي.
1-2-آيين نامه:آيين نامه اجرايي قانون تأسيس و نحوه اداره كتابخانه هاي عمومي كشور مصوب 4/ 9/ 1383 هيأت وزيران.
1-3- نهاد: نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور.
1-4- دبيرخانه هيأت امنا:دبيرخانه هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي كشور.
1-5- دبيركل: دبيركل نهادكتابخانه هاي عمومي كشور.
1-6- شيوه نامه : شيوه نامه تأسيس كتابخانه هاي عمومي مشاركتي و مستقل و نحوه نظارت بر ارائه خدمات آنها.
1-7- دبير خانه انجمن: دبير خانه انجمن كتابخانه هاي عمومي.
1-8- متقاضي: متقاضي تأسيس و اداره كتابخانه عمومي ،اعم از آنكه شخص حقيقي باشد يا حقوقي.
1-9- مؤسس: شخص حقيقي يا حقوقي واجد شرايط ايجاد وتأسيس كتابخانه عمومي.
1-10- مدير مسؤول: شخص يا فرد اداره كننده اموركتابخانه عمومي موضوع اين شيوه نامه.
1-11- موافقت نامه: قرارداد في مابين مؤسس و دبيركل يا مقامات مجاز از طرف وي با امضاي طرفين در چارچوب ضوابط و مقررات اين شيوه نامه.
1-12- خدمات :خدمات كتابداري و اطلاع رساني، طبق ضوابط و معيارهاي حاكم بركتابخانه هاي عمومي كشور.
ماده2- تعاريف انواع كتابخانه:
كتابخانه ها به لحاظ ماهيت، نوع اداره، مالكيت و ضوابط و مقررات مترتب بر آنها به سه دسته كلي شامل: كتابخانه هاي عمومي،كتابخانه هاي شخصي وكتابخانه هاي اختصاصي تقسيم مي شوند.
2-1-كتابخانه هاي عمومي: كتابخانه هاي عمومي، موضوع ماده 2 آيين نامه است كه شامل: كتابخانه هاي عمومي نهاد(نوع1و2) ، مستقل، مشاركتي، رقومي(ديجيتالي) ، مجازي و ويژه(خاص) مي باشد.
2-1-1-كتابخانه هاي عمومي نهاد (نوع 1) :كتابخانه هاي عمومي نهاد ( نوع 1) شامل كليه كتابخانه هاي عمومي هستند كه به موجب قانون توسط نهاد اداره مي شوند و كليه هزينه هاي آن اعم از پرسنلي و غيره توسط نهاد تأمين و پرداخت مي شود، مالكيت كليه اموال منقول و غيرمنقول اينگونه كتابخانه ها متعلق به نهاد بوده و يا حق انتفاع اموال غير منقول دراختيار نهاد مي باشد.
2-1-2-كتابخانه هاي عمومي نهاد (نوع 2): كتابخانه هاي عمومي هستند كه همانند كتابخانه هاي عمومي نهاد (نوع1) بوده اما نهادمي تواند حسب صلاحديد و تشخيص، اداره كتابخانه و مديريت آن را در قالب قراردادي به صورت كوتاه مدت يا بلند مدت به اشخاص حقيقي يا حقوقي ذيصلاح واگذار نمايد. مالكيت اموال منقول و غير منقول و نظارت بر كليه امور اينگونه كتابخانه ها براي نهاد محفوظ مي باشد.
2-1-3-كتابخانه عمومي مستقل: كتابخانه عمومي مستقل كتابخانه اي است كه طبق ضوابط و مقررات اين شيوه نامه و با هزينه مؤسس(اعم از حقيقي يا حقوقي) ايجاد ،تجهيز ،راه اندازي و با مسؤوليت كامل وي در كليه امور و حسب مورد با مسؤوليت مشترك مؤسس و مدير مسؤول اداره مي شود و خدمات آنها به صورت عمومي ارائه مي گردد.
2-1-4-كتابخانه عمومي مشاركتي :كتابخانه هاي عمومي مشاركتي، كتابخانه اي است كه با تأمين مكان، تجهيزات و نيروي انساني واجد شرايط، توسط افراد، سازمانها و مؤسسات دولتي و غيردولتي با مشاركت نهاد در اموري نظير: تأمين منابع كتابخانه اي، نرم افزار، تجهيزات، خدمات آموزشي كتابداري و حسب مورد، كمك هاي نقدي در قالب قرارداد مشاركت مدني طبق ضوابط موضوع اينشيوه نامه تأسيس و اداره مي شود.
2-1-5-كتابخانه عمومي رقومي( ديجيتال): مجموعه اي از اطلاعات سازماندهي شده در قالب رقوم (ديجيتال ) است؛ اطلاعات رقومي بايد بر طبق اصول مجموعه سازي، گردآوري يا توليد شده و توسط استفاده كنندگان قابل بازيابي و در مدت زماني طولاني به عنوان منابع اطلاعاتي پايدار قابل دسترس باشند.
2-1-6-كتابخانه مجازي :كتابخانه اي است كه مجموعه آن فاقد منابع چاپي و ملموس بوده و قابل دسترسي از راه دور از طريق شبكه جهاني اطلاع رساني (اينترنت ) مي باشد.
2-1-7-كتابخانه هاي عمومي ويژه :شامل 7 كتابخانه عمومي هستند كه به استناد تبصره 2 ماده 11 قانون تابع ضوابط و مقررات مربوط به خود و وقفنامه هاي مربوطه مي باشند .
2-2-كتابخانه هاي شخصي : كتابخانه هايي كه در آنها مجموعه اي از كتابها و منابع خواندني بر اساس تمايل افراد علاقمند به منظور استفاده شخصي وكسب دانش گردآوري مي گردد،كه در منازل و اماكن خصوصي و متعلق به افراد و اشخاص نگهداري مي شود و هيچگونه خدمات عمومي ارائه نمي نمايند.
2-3-كتابخانه هاي اختصاصي : كتابخانه هايي هستند كه توسط سازمانها و مؤسسات دولتي و غيردولتي به منظور بهره برداري تخصصي و سازماني كاركنان و ساير عوامل مرتبط با آن نهاد يا سازمان تأسيس شده و به نوعي تحت نظارت مستقيم و يا غيرمستقيم يكي از دستگاههاي دولتي و حاكميتي جمهوري اسلامي ايران مي باشد.
تبصره: در مواردي كه كتابخانه اي در قالب كتابخانه اختصاصي بوده و تحت نظارت سازمانهاي دولتي و حاكميتي جمهوري اسلامي ايران نباشد مي بايست براي فعاليت خود از نهاد مجوز لازم را دريافت نمايند.ضمناًشرايط لازم براي دريافت مجوز اينگونه كتابخانه ها همانند شرايط كتابخانه هاي عمومي مستقل مي باشد.
ماده 3- شرايط تأسيس:
با توجه به تعاريف انواع كتابخانه ها موضوع ماده 2 ،كتابخانه هاي عمومي مستقل ،مشاركتي ،رقومي (ديجيتال )و مجازي واختصاصي موضوع تبصره بند 2-3 ملزم به اخذ مجوز از نهاد و رعايت شرايط ذيل مي باشند:
3-1- كتابخانه هاي مذكور براي ارائه خدمات تابع ضوابط حاكم بر كتابخانه هاي عمومي موضوع بند 1-12 مي باشند ،خصوصاًدر مواردي كه اين شيوه نامه و موافقت نامه منعقده بين مؤسس و نهاد در آن موارد ساكت است.
تبصره: ساير شرايط تخصصي و فني مربوط به كتابخانه هاي رقومي (ديجيتالي) يا مجازي تابع ضوابط و مقررات خاصي است كه جداگانه طي دستور العملي توسط دبيركل ابلاغ و قابل اجرا مي باشد.
3-2- كتابخانه مورد نظر بايد از فضاي مناسب و تجهيزات لازم منطبق با يكي از درجه بندي هاي تعريف شده نهاد برخوردار بوده و چنانچه در مجاور مجموعه هاي فرهنگي، مساجد و يا مجتمع هاي مسكوني و تجاري قرار داشته باشد حتي الامكان بايد ورودي آن جداگانه و قابل دسترس براي عموم باشد.
3-3- تأمين نيروي انساني شامل كاركنان و كتابداران كتابخانه هاي موصوف وپرداخت حقوق و مزاياي آنان برعهده مؤسس مي باشد.
3-4- معرفي مديرمسؤول يا نماينده تام الاختيار براي اشخاص حقوقي الزامي است ولي براي مؤسس حقيقي در صورتي كه شرايط مدير مسؤولي را دارا باشند، اختياري است .
3-5- مراعات شئون اسلامي و داشتن صلاحيت علمي، اعتقادي و اخلاقي براي كاركنان الزامي است و مسؤوليت نظارت بر اجراي آن برعهده مديرمسؤول خواهد بود.
3-6- مؤسسان اينگونه كتابخانه ها بعد از اخذ مجوز بايد تابلوي «كتابخانه عمومي» و نام شناسه كتابخانه را پس از تاييد نهاد، سردر اصلي كتابخانه نصب نمايند. بديهي است براي كتابخانه هاي عمومي مشاركتي نقش مشاركت نهاد و براي كتابخانه هاي عمومي مستقل موضوع صدور مجوز از سوي نهاد به نحوي درج شود.
3-7- از نظر مالكيت بر عرصه ،اعيان ، منافع ،تجهيزات و غيره، اصل بر مالكيت مؤسس است مگر نسبت به آنچه كه از محل كمك هاي نهاد يا به واسطه آن تأمين شده باشد كه تابع شرايط مندرج درموافقت نامه مي باشد.
ماده 4- صدور مجوز براي تأسيس، فعاليت و نظارت بر ارائه خدمات كتابخانه هاي عمومي موضوع ماده 2، حق مالكيتي بر اموال ودارايي هاي متعلق به مؤسس براي نهاد ايجاد نمي كند و كلا ًتعهدات و حقوق طرفين همان است كه در متن موافقت نامه تصريح شده باشد.
ماده 5- صدور مجوز به آن معني نيست كه دارنده از انجام وظايف قانوني در برابر ساير مراجع
و دستگاههاي ذيربط و مقامات ذيصلاح، معاف و يا از مسؤوليت مبرا باشد، بلكه اين اجازه فقط
در نفس قضيه نافذ است و تا وقتي داراي اعتبار است كه از ضوابط و مقررات
كتابخانه هاي عمومي و مفاد مندرج در موافقت نامه تبعيت شود.
ماده 6- مجوز تأسيس اينگونه كتابخانه ها قابل واگذاري و انتقال به غير نمي باشد.
ماده 7- چنانچه دستگاههاي دولتي و ساير اشخاص حقوقي بخش عمومي مجاز به انجام فعاليت هاي موضوع اين شيوه نامه و انعقاد قرارداد و ايجاد تعهد براي دستگاه متبوع خود باشند، از نظر اجراي ضوابط و مقررات ، در برابر نهاد ملزم به اجراي مفاد اين شيوه نامه، مصوبات هيأت امنا و قرارداد في ما بين بوده و بايد طبق ضوابط، نماينده تام الاختيار خود را به عنوان مديرمسؤول معرفي نمايند.
ماده 8- كتابخانه هاي عمومي وقفي نيز از نظر مالكيت، منابع مالي و توليت تابع وقف نامه اند ولي از نظر نحوه ارائه خدمات تابع قانون وآيين نامه اجرايي مربوطه و ضوابط و مقررات مصوب هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي كشور مي باشند.
ماده 9- هرگونه فعاليتي تحت عنوان كتابخانه عمومي بدون مجوز رسمي موضوع اين شيوه نامه با استفاده صريح از نام كتابخانه عمومي يا بدون آن و نيز هر گونه بهره برداري خارج از ضوابط و مقررات مربوطه و استفاده غير مجاز از نام نهاد به هر شكل و تحت هر عنواني
غير قانوني تلقي و قابل پيگرد قانوني است .
فصل دوم :مراحل ،شرايط و مدارك لازم براي صدور مجوزتأسيس كتابخانه عمومي موضوع اين شيوه نامه
ماده 10- شرايط مدير مسؤول
10-1 – تابعيت جمهوري اسلامي ايران .
10-2– اعتقاد و التزام عملي به قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران.
10-3 – سلامت بهداشتي و عدم اعتياد به هر گونه مواد مخدر .
10-4- عدم سوء پيشينه كيفري.
10-5- داشتن حداقل 23 سال سن.
10-6– داشتن حداقل مدرك تحصيلي كارداني ( در موارد استثناء متناسب با شرايط اجتماعي و فرهنگي به تشخيص انجمن كتابخانه عمومي منطقه مربوطه تعيين مي شود).
تبصره 1: اقليت هاي ديني مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در صورت داشتن شرايط عمومي اين شيوه نامه و تأييديه رسمي از مراجع مذهبي خود مشمول اين شيوه نامه خواهند بود.
تبصره 2: مدير مسؤول كتابخانه موظف است هر دو ماه يك بار گزارشي از فعاليت هاي كتابخانه و تحولات آن در قالب فرم هاي ارسالي نهاد و يا نرم افزارهاي مورد نظر دبيرخانه انجمن كتابخانه عمومي استان ذيربط ارائه نمايد و همكاري لازم را با كارشناسان نهاد به عمل آورد.
ماده 11- مدارك لازم:
11-1- ارائه درخواست كتبي شخص حقيقي يا بالاترين مقام اجرايي اشخاص حقوقي متقاضي، با رعايت ضوابط حاكم بر امضاي قراردادها و اسناد تعهدآور و اوراق بهادار، به نهاد.
11-2- تصوير تمام صفحات شناسنامه و كارت ملي اشخاص حقيقي مؤسس و مدير مسؤول .
11-3- تصويرگواهي پايان خدمت نظام وظيفه يا معافيت دائم براي مؤسس و مدير مسؤول( اشخاص حقيقي ذكور).
11-4- گواهي عدم سوء پيشينه كيفري مؤسس و مدير مسؤول.
11-5- تصوير آخرين مدرك تحصيلي مدير مسؤول .
11-6- دو قطعه عكس 4*3 پشت نويسي شده .
11-7- معرفي نامه مدير مسؤول يا نماينده تام الاختيار توسط مؤسس.
11-8- تكميل پرسشنامه هاي مربوطه.
11-9- پاسخ استعلام مديريت حراست نهاد (يا نماينده اين واحد در هر استان).
11-10- تأييديه استحكام بنا و ساختمان كتابخانه عمومي مربوطه توسط نهاد يا ادارات كل كتابخانه هاي عمومي استان ها.
تبصره 1: ارائه مدارك احراز مجوز قانوني تأسيس, موضوع فعاليت شخص حقوقي و حدود اختيارات مقامات اجرايي براي اشخاص حقوقي به جاي بند هاي (11-3، 11-4، 11-5 ، 11-6) كفايت مي نمايد
تبصره : در موارد استثناء براي اخذ مدارك مربوط به شخصيت هاي ديني، علمي و فرهنگي شناخته شده مانند مراجع معظم تقليد، اساتيد و فرهيختگان با توجه به شأن اجتماعي آنان با نظر و تاييد انجمن كتابخانه هاي عمومي استان مربوطه ممكن مي باشد.
ماده 12- مكان پيشنهادي مستنداً به اسناد رسمي مي بايست در مالكيت متقاضي باشد و يا حداقل در طول دوره تعهدي، مالكيت منافع آن مكان طبق سند رسمي، متعلق به متقاضي باشد و حداقل به مدت 5 سال از زمان انعقاد ((موافقت نامه ))، به كتابخانه عمومي اختصاص يابد.
تبصره- تغييرات احتمالي در ساختار سازماني و اختيارات قانوني متقاضي نيز هيچگونه تاثيري
در چگونگي فعاليت كتابخانه، حقوق مكتسبه و اختيارات نهاد در مدت تعريف شده نخواهد داشت.
فصل سوم : شرايط فسخ توافقنامه و بطلان مجوزهاي صادره
ماده 13- در صورت مشاهده هر گونه تخلف توسط كارشناسان نهاد و يا دريافت شكايتو گزارش از اشخاص حقيقي و حقوقي و مقرون به صحت آن، مراتب جهت پاسخگويي به مدير مسؤول ابلاغ مي شود و وي مكلف به پاسخگويي است و چنانچه ظرف مدت 15 روز از تاريخ ابلاغ، پاسخ مستدل و جامع و مانع از مديرمسؤول دريافت نشود، اين امر به منزله قبول تخلفات تلقي و مبناي تصميم گيري واقع خواهد شد .
ماده 14- چنانچه فعاليت كتابخانه مطابق با شرايط مقرر در اين شيوه نامه و موافقت نامه في مابين نباشد و گزارش بازديدهاي نظارتي و ارزيابي كارشناسان نهاد مبتني بر عدم رعايت تعهدات از سوي مؤسس و مديرمسؤول باشد، سهميه كتاب ، نشريه و هر گونه امتياز ناشي از مجوز صادره قطع مي گردد. مؤسس و مديرمسؤول موظف هستند پس از ابلاغ اولين اخطار كتبي ظرف مدت 10 روز نسبت به رفع نقص و نارسايي هايي كه به آنها ابلاغ شده است، اقدام نمايند. در صورت بي توجهي و استمرار روند مورد ايراد، اخطار دوم ظرف 48 ساعت پس از انقضاي مدت اخطار اول ابلاغ مي شود. اگر مجدداً ظرف 10 روز، از اعمال نظرات اعلام شده امتناع نمايند، نهاد مي تواند نسبت به فسخ موافقت نامه اقدام و ضوابط قانوني را اعمال نمايد.
ماده 15- پس از طي مراحل ياد شده و ابلاغ منع فعاليت توسط نهاد و واحد هاي استاني آن، مدير مسؤول ومؤسس مكلف به تعليق فعاليت هاي خويش مي باشند.
تبصره: در صورت اعتراض ظرف مدت 10 روز از تاريخ ابلاغ منع فعاليت، مؤسس مي تواند دفاعيه مستند به دلايل و مدارك خود را كتباً به نهاد تحويل، تا به صورت خارج از نوبتمورد رسيدگي قرار گيرد، و راي نهايي صادره قطعي تلقي و براي طرفين موافقت نامه لازم الاجرا مي باشد.
ماده 16- طرفين موافقت نامه بايد موضوع فصل سوم اين شيوه نامه را به عنوان شرط ضمن عقد لازم و عقد خارج لازم قبول و خود را ملتزم به موازين آن دانسته و در متن موافقت نامه هاي مربوطه درج نمايند.
ماده 17- ابلاغ فسخ موافقت نامه موجب بطلان مجوز هاي صادره و استرداد مواد و منابع ارسالي از نهاد و جبران خسارات ناشي از سرمايه گذاري و خدمات ارائه شده از سوي اين نهاد توسط مؤسس مي باشد.
تبصره: برآورد ميزان خسارت طبق نظر هيأتي است كه تركيب آن بر حسب موضوع مورد بررسي، توسط دبيركل تعيين مي گردد.
ماده 18- اين شيوه نامه درقالب 18 ماده و 9تبصره و 45 بند در تاريخ 11/12/87 به تصويب هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي كشور رسيد و از تاريخ تصويب لازم الاجرا بوده و كليه آيين نامه ها و مصوبات قبلي مغاير با اين شيوه نامه ملغي مي گردد.
مطابقت با مصوبه جلسه مورد تأييد است .
محمد حسين صفار هرندي
رئيس جلسه